نجوم و کیهان‌شناسی

ماه پنجمین قمر بزرگ منظومه شمسی است. قطر آن کمی بیش از یک چهارم قطر زمین، فاصلۀ متوسط آن حدود 30 برابر قطر زمین و کشش جاذبه بر سطح آن یک ششم زمین است. به­دلیل مدار بیضوی، اندازۀ زاویه­ای آن تا 12% تغییر می­کند؛ از 5548/0 درجه در هنگام حضیض، نزدیک­ترین فاصله­اش به زمین، تا ۴۹۲۳/۰ درجه در هنگام اوج، دورترین فاصله­اش از زمین. در مجموع و در زمان­های مختلف، 59% از سطح ماه را می­توانیم مشاهده کنیم. دلیل آن­هم قسمتی به مدار بیضوی کشیده ماه برمی­گردد، قسمتی به زاویۀ میل مداری آن و بخشی هم به این حقیقت که به هنگام طلوع و غروب ماه، ما آن را از موقعیت­های نسبی متفاوت در فضا می­بینیم. این اثر رخ­گرد (Libration) نامیده می­شود.

ماه تنها 8% نور تابشی به خود را منعکس می­کند و از این لحاظ یکی از کمترین بازتابش­ها را در بین اجرام منظومه شمسی دارد. بازتابش ماه تقریباً معادل زغال­سنگ است. طرفی از ماه که رو به زمین است طرف نزدیک ماه نام دارد، و سمت دیگر، طرف دور نامیده می­شود. حتی با چشم غیر مسلح می­توان دو نوع سطح متمایز را در طرف نزدیک تشخیص داد. نقاط روشن­تر، کوهستان­های ماه نام دارد و نقاط تیره­تر به ماریا معروف است ( Maria جمع Mare، در لاتین به معنی دریا). علت این نام­گذاری آن است که در ابتدا تصور می­شد مناطق تیره­تر اقیانوس و دریا باشد. وقتی که برای اولین بار طرف دور ماه توسط کاوشگر روسی لونا 3 (Luna 3) عکس­برداری شد، یک ویژگی تعجب­آور این بود که تقریباً هیچ­گونه ماریا آنجا وجود نداشت.

کتاب "درآمدی بر نجوم و کیهان شناسی"  صفحه ۱۲۱

The Moon is the fifth largest satellite in the Solar System. It has a diameter
slightly more than a quarter that of  the Earth and its average distance is about
30 times that of  the Earth’s diameter. The gravitational pull on its surface is
about one-sixth that on the Earth. Due to the fact that it has an elliptical orbit, its
angular size varies by about ∼12%; from 0.5548° at perigee, when it is closest to
the Earth, down to 0.4923° at apogee, when it is furthest from the Earth. Partly
due to its eccentric orbit, partly due to the inclination of  its orbit and partly due to
the fact that at moonrise and moonset we see it from different relative positions in
space we can observe a total of  59% of  the Moon’s surface at one time or another.
This effect is called libration.
The well known Moon illusion makes the Moon appear largest when near the
horizon. However, it will of  course be closer to us when highest in the sky and its
angular size will actually be about 1.5% larger! Our perception of  size is linked
with how far away we believe an object is from us. It appears that we ‘see’ the
celestial sphere above us, not as a true hemisphere, but one which is fl attened
overhead so that we believe that the objects above us in the sky are nearer to us
than those near the horizon. So, observing the Moon above us, we believe it to be
closer and mentally reduce its perceived size.
The Moon only reflects about 8% of  the light incident upon it and is one of  the
least refl ective objects in the Solar System refl ecting about the same proportion of 
light as a lump of  coal. The side of  the Moon that faces Earth is called the near side,
and the opposite side the far side. Even with the unaided eye one can clearly see
that there are two distinct types of  surface on the near side. We see light regions
called ‘highlands’ and darker areas of  the surface that we call ‘maria’, so-called
because they were thought to be seas and oceans and were given beautiful names
such as Oceanus Procellarum, Mare Tanquillatatis and Sinus Iridum – the Ocean
of  Storms, the Sea of  Tranquillity and the Bay of  Rainbows. When the far side of 
the Moon was fi rst photographed by the Soviet probe Luna 3 in 1959, a surprising
feature was its almost complete lack of  maria.

"Introduction to astronomy and cosmology" page 95